La dot

Zaterdagavond had ik het voorrecht aanwezig te mogen zijn op de traditionele huwelijksceremonie van Dhanis Rukan, één van de twee medewerkers van het Jamboproject hier aan de UNILU en zijn (aanstaande) vrouw Nathalie.

Dhanis en Nathalie

Een kort woordje uitleg hierover, althans zoals ik het tot nog toe heb begrepen:

In Lubumbashi (en naar ik veronderstel in heel Congo) kan je een onderscheid maken tussen traditionele huwelijksceremonies ( (cérémonies coutûmières') en  'moderne' huwelijksceremonies. De moderne zijn geïmporteerd vanuit Europa: een burgerlijk en een religieus/kerkelijk huwelijk, al krijgen ze uiteraard een Afrikaanse invulling.

De traditionele ceremonie is in de loop der tijden natuurlijk ook enorm geëvolueerd (je zou kunnen zeggen voor een stuk 'vereuropeaniseert' zoals dat met de samenleving in het algemeen het geval is geweest onder invloed van de globalisering), maar heeft toch een aantal typische kenmerken die in Europa niet (meer) voorkomen.

Eerst en vooral: in het kader van het traditionele huwelijk waren het gisteren vooral de families van Dhanis en Nathalie die met elkaar een verbintenis aangingen, minder de twee echtgenoten zelf. Hebben Dhanis en Nathalie wel grotendeels zelf voor elkaar kunnen kiezen, dan is de invloed van de familie in een collectivistischer samenleving zoals de Congolese toch over het algemeen nog groter dan in een  geatomiseerde samenleving zoals de West-Europese. Vooral tribale of etnische afkomst is regelmatig nog een struikelblok. Deze familiale dimensie uit  zich sterk in de traditionele ceremonie (in tegenstelling tot de 'moderne' ceremonie), waar het vooral de families zijn die de belangrijkste plaats innemen (vb. het zijn vooral vertegenwoordigers van de respectievelijke families die het woord voeren, Dhanis noch Nathalie hebben gisteren iets publiekelijk gezegd). Dit is belangrijk om mee te nemen in de rest van het verhaal.

De drie mannen links in beeld zijn de vertegenwoordigers van Dhanis, de man in zijn groene hemd is de vader van Nathalie

Zijn de 'fasen' in het huwelijk gelijklopend met zoals we in West-Europa relaties zien evolueren (verkering/elkaar leren kennen – verloving - huwelijk), dan is de invulling wel iet of wat verschillend. Zo neemt de bruidsschat een fundamentele plaats in in het traditionele huwelijk. Deze valt uit elkaar in twee stukken: in eerste instantie wordt een 'pre-dot' gestort, deze markeert de verloving. Vervolgens wordt een tijd later de officiële 'dot' overgemaakt.

De verloving wordt dus gemarkeerd door wat men de 'pré-dot' noemt. Door het overmaken van een bepaalde som geld, wordt officieel vastgesteld dat de man de vrouw (en dus bij uitbreiding de familie van de man) in verloving neemt. Tegelijktertijd wordt ook de deur gesloten voor potentiële concurrenten/s. Uiteraard bestaat hier een ceremonie rond (waarbij bepaalde regels gevolgd worden) en wordt er een feestje gebouwd. De belangrijkste reden voor deze fase is dat de (familie van) de man wil tonen over genoeg middelen te beschikken om zorg te kunnen dragen voor de vrouw. Tegelijkertijd is het hét moment dat de twee families elkaar ook wat beter leren kennen. Ik ben (nog) niet aanwezig geweest bij een dergelijke ceremonie en kan er dus voor de rest ook weinig over zeggen. Ik was gisteren wel getuige van het overmaken van de officiële bruidsschat, tegelijkertijd de viering van het traditionele huwelijk.

Aangezien ik was uitgenodigd door Dhanis, heb ik me in het centrum van de stad bij zijn delegatie (bestaande uit familieleden en enkele vrienden) gevoegd. Hij had een taxibusje en een taxi afgehuurd zodat we ons allemaal samen, incl de bruidsschat naar het huis van de familie van Nathalie in Ruashi konden begeven. 

De delegatie van Dhanis wacht aan de ingang van het perceel van de familie van Nathalie

De familie van Nathalie zat ons daar al op te wachten (we hadden een uurtje vertraging, maar dat bederft de feestvreugde niet :-). Eerst mocht de volledige delegatie binnen plaats nemen, pas daarna Dhanis. Enkele leden van de toekomstige schoonfamilie moesten hem eerst een tijdje de weg versperren, als ik het goed begreep om zijn vastberadenheid te testen. Dit gebeurde op een zeer humoristische, uitdagende manier, er werd heel wat afgelachen, ook door Dhanis zelf. Eens iedereen goed geïnstalleerd en na het uitwisselen van de nodige begroetingen (door de vertegenwoordigers van de families, niet door de echtgenoten zelf!) kwam Nathalie onder luid 'geyouyouyou' binnen. Het was uiteraard pas dan dat de ceremonie echt kon beginnen. Hier stond het overmaken van de bruidsschat dus centraal. Naast een som geld, bestond die gisteren uit:

-        dekens

-        schoenen voor de vader en moeder van Nathalie

-        een kostuum, enkele dassen en sokken voor de vader van Nathalie

-        pagnes van hoge kwaliteit (super wax) voor de moeder van Nathalie

-        een zak bloem of rijst

-        een grote ijzeren kom

-        2 geiten

-        enkele kratten 'sucrés' (frisdrank) en Simba (bier) voor het feest zelf 

'La dot' wordt uitgeladen

De vertegenwoordiger van Dhanis' familie las dit lijstje af, het was aan Nathalie om de geschenken die Dhanis had meegebracht aan haar vader te overhandigen. Hiermee werd het traditionele huwelijk als afgesloten beschouwd en werd er massaal eten en drank geserveerd. In feite is hiermee de traditionele ceremonie dan ook afgerond. 

Een overvloedige maaltijd

In de meeste gevallen volgt dan nog een 'modern' huwelijk, meestal burgerlijk (het traditionele heeft immers strikt gezien geen legale waarde) én religieus/kerkelijk (tav de eigen geloofsgemeenschap en dus breder dan enkel de families en voorouders). Dit geld ook voor Dhanis en Nathalie. Er is gisteren al wat onderhandeld over de datum, waarschijnlijk zal dat ergens in januari zijn. Een feestje dus om naar uit te kijken :-)

Nb: diezelfde avond speelde Mazembe Tout Puissant, dé ploeg van Lubumbashi de finale van de Africacup tegen Tunesië. Men had bij momenten meer oog voor de match op TV dan voor de ceremonie. Eindscore was 1-1, maar omdat TP in het klassement al veel meer punten had verzameld (en enkele weken geleden met 5-0 tegen Tunesië gewonnen had) hebben ze wel de Africacup gewonnen. Al voor de 5e keer als ik het goed heb begrepen. Groot feest dus in de stad met menigten die in het dolle waren. Ik heb me daar maar wijselijk tussen uit gehouden. Het zou kunnen dat ze me voor een Tunesiër houden en dat zou wel eens kunnen botsen :-) 

De match TP Mazemba - Tunesië

Met dank aan de families van Dhanis en Nathalie

én aan een artikel van  mijn goede vriend Olivier Kahola Tabu: 'Se Marier à Lubumbashi' in: 'Tout Passe. Instantanés populaires et traces du passé à Lububmashi' (Cahiers Africains, nr 71, 2005, Editions L'Harmattan).

De volgende keer: enkele Brusselse excellenties op bezoek in Lubumbashi