Van de week heb ik mijn eerste onaangename confrontatie gehad met vertegenwoordigers van de Congolese autoriteiten. Ik ben zowaar gearresteerd geweest omdat ik een pintje aan het drinken was met Jolie, een vriendin die ik al ken van mijn eerste passage hier in Lubumbashi. Althans, dat was het voorwendsel. Het eigenlijke doel was wat mij betreft zeer simpel: bouffer de l'argent du blanc. Wat is er gebeurd?
Donderdagavond wil ik – na enkele dagen praktisch aan het huis gekluisterd te zijn geweest wegens mijn griepje – het Café du Lac gaan opzoeken, een nieuwe bar aan het Lac Thsombé waar ik nog niet geweest ben, maar waar ik wel al goeie dingen over had gehoord. Jolie is graag bereid om me te vergezellen.
Op weg naar de taxi/bushalte springen we eerst nog even binnen in een andere bar hier in de buurt (Chez Tshitshi Le Beau), waar ik nog een openstaande schuld moet vereffenen. Aan de halte zelf, om de hoek van de bar, worden we vrij snel opgepikt door een 'taxi en commun', een gedeelde taxi dus waar al passagiers/klanten inzitten: 2 vooraan en 1 achteraan. Net genoeg plaats nog voor 2 dus. Op dat moment interpreteerden we dat als: geluk hebben. Even later blijkt de vork ietwat anders in de steel te zitten...
Na enkele minuten vraagt een van de mannen die vooraan zit aan Jolie waar ze woont. Zij weigert natuurlijk daar zomaar antwoord op te geven. Wat heeft die man daar immers mee te maken? Hij murmelt iets van 'police', maar we besteden daar geen aandacht aan. Avonturiers met fantasie heb je immers genoeg hier in L'shi. Enkele honderd meters later stopt de taxi plots en stapt er aan mijn kant een man in. 'Nous sommes de la police, vous êtes arrêtés'!. Mijn eerste reactie: 'Bullshit! Dit is een geënsceneerde overval'. Ik probeer de man én onszelfs terug uit de auto te werken, maar dat lukt niet echt. De taxi is ondertussen alweer aan het rijden en we worden van verschillende kanten in bedwang gehouden. Jolie en ik blijven protesteren tegen de gang van zaken, het is pas als ze hun 'ordre de mission' tonen dat ik wat gerustgesteld ben. Het zijn effectief politieagenten in burger, gelast met de bescherming van het kind en de vrouw.
Dan ontspint er zich een hele discussie. Wij eisen een verklaring waarom we - op deze manier - aangehouden worden, dat de wagen stopt en dat we uitstappen om verder te discussiëren. Ik zeg dat dit niet kan, dat dit geen manier is om onschuldige mensen te behandelen en vraag dat ze zich identificeren. Brengt allemaal geen zoden aan de dijk. Ze weigeren te stoppen en blijven ons intimideren. Zij zelf halen allerlei redenen aan voor de arrestatie. Ze hebben ons geobserveerd 'Chez Tshitshi'. Op basis hiervan, beschuldigen ze eerst mij ervan Jolie op een of andere manier verkracht te hebben, dan beschuldigen ze Jolie ervan prostituée te zijn, vervolgens beweren ze dat Jolie minderjarig is enz. Dit allemaal onder het mom: 'Madam, nous sommes ici pour te proteger, pour la protection de la femme'. Een vrij bizarre manier om de vrouw te beschermen als je het mij vraagt: haar opsluiten in een rijdende wagen en volop intimideren. Ze gaan daar vrij ver in. Als ze horen dat ik Belg ben, beginnen ze zelfs over het koloniaal verleden en over de plunderende Belgen! Alsof ik daar nog iets mee te maken heb! Erger nog: als ik op een gegeven moment iemand van het consulaat wil bellen, proberen ze mijn telefoon af te pakken en word ik zelfs met één hand geboeid. Dat is ook geleden van in mijn kindertijd, al waren het toen plastic handboeien. Onderweg blijf ik een beetje op mijn ongemak (wie weet immers waar ze ons naar toe brengen), maar als we uiteindelijk bij het 'Bureau de la Police pour la Protection de la Femme et de l'Enfant' aan de Chaussée Kasenga (Camp Est, Bel Air) aankomen, weet ik dat ons op zich niet veel meer kan gebeuren.
Op het bureau zelf worden we al wat vriendelijker behandeld. De toon van de mensen daar is al direct heel wat beleefder. Maar de show gaat wel verder. Omdat ze begrepen hebben dat ze ons eigenlijk niet veel kunnen maken, gaan ze verder op de vermoedelijke minderjarigheid van Jolie. Die kan haar leeftijd niet bewijzen omdat haar tas met identiteitsbewijs de week ervoor gestolen is. Op ons voorstel om dat op andere manier te bewijzen (CV op internet, contact met haar baas of moeder,...) wordt niet ingegaan.
Na een tijdje worden we aan de tand gevoeld door een 'maître' (in principe een jurist, maar daar durf ik in dit geval mijn hand niet voor in het vuur steken) die ons wil ondervragen. Ik geef aan dat ik eerst zelf een advocaat wil bellen, wat me toegestaan wordt. Gelukkig heb ik nog voldoende unités op mijn telefoon staan en neemt Maître Sabin op die een duchtig woordje spreekt met de ondervrager, waarop die het al snel afbolt. Hij stelt me ook gerust dat ze ons moeten vrijlaten. Een zekere M. Mike houdt nog even vol, noteert onze identiteiten, maar begrijpt na een tijdje eindelijk ook dat hij van een kale reis zal terugkomen. Conclusie: het 'dossier' wordt verticaal geklasseerd, we mogen gaan, zogezegd dankzij onze connectie met Maître Sabin. Eind goed, al goed.
Alors, wat moet je daar nu mee, met zo'n situatie? Voor alle duidelijkheid: ik heb er helemaal niets op tegen om voor de Congolese autoriteiten mijn aanwezigheid en gedrag te verantwoorden. Ik heb mezelf immers niets te verwijten. Als er een wet is die minderjarigen en vrouwen wil beschermen tegen verschillende vormen van uitbuiting, kan ik dat alleen maar toejuichen. Maar de manier waarop de agenten ons in de wagen behandeld hebben, lijkt me toch minstens één brug te ver. Mijn interpretatie van het hele gebeuren: de 4 mannen in de taxi hebben van de rit gebruik willen maken om mij/ons te intimideren in de hoop dat ik onderweg dollars zou bovenhalen om ons te laten gaan. Wat ik helemaal niet van plan was. Vandaar hun vijandige en agressieve houding, vandaar hun felle reactie op mijn poging om iemand te bellen, vandaar ook hun verdwijntruc eens aangekomen op het bureau. Daar zat er niets anders op dan de show nog even vol te houden, maar echt overtuigend was het niet meer. Iedereen die we erover spreken is het erover eens: 'il faut dénoncer, porter plainte'. Frère Louis (die je al kent van eerdere berichten), die ik ook gebeld heb van op het politiebureau, heeft de situatie al aangeklaagd bij de directeur van het kabinet van de gouverneur. Jolie zelf heeft er al over gesproken met de procureur van Katanga, een klant van de internetprovider waarvoor ze werkt. Morgen gaan we bekijken hoe we hier verder mee gaan. Het verhaal zal dus nog een staartje krijgen...
Et puis, wat leer ik eruit? Het één en het ander!
Als blanke/buitenlander loop je in de kijker. Dat voel je natuurlijk de hele tijd, ik ben me daar dus zeer bewust van. Over het algemeen stoort me dat niet echt. Meestal leidt dat eerder tot grappige contacten of situaties. Ik benader de mensen hier over het algemeen dan ook zeer open. Maar het is dus duidelijk dat ook personen met minder goede bedoelingen daarvan gebruik maken. Die minderheid (dat wil ik benadrukken!) ziet de 'muzungu' (blanke) vooral als een wandelende portefeuille. In een context waarin mensen een wat ambivalente verhouding hebben met recht en rechtvaardigheid, leidt dat dan al snel tot dergelijke toestanden. Ik moet dus wat voorzichtiger en selectiever zijn in mijn gedrag en contacten. L'une réalité peut en cacher une autre...
Als blanke onderdaan van een functionerende rechtsstaat als België (zonder deze te willen idealiseren in de huidige context :-) die ondertussen lokaal al een zeker netwerk heeft uitgebouwd, ben ik al bij al vrij goed beschermd. Dit gaat niet noodzakelijk op voor een onderdaan van de (zogenaamde?) rechtsstaat die deze onderdaan in principe zou moeten beschermen. Ik bedoel: Jolie was naar mijn aanvoelen kwetsbaarder dan ik zelf, als Congolese vs Belg, als vrouw vs man. Het feit dat de agenten, eens ze begrepen wie en wat ik ben en wie en wat ik hier ken, al snel hun pijlen richtten op Jolie is voor mij hier het bewijs van. Het toppunt is dat het in dit geval de agenten van de 'Police pour la Protection de la Femme' zelf waren die over de schreef gingen. Is het op zich natuurlijk een uitstekende zaak dat een dergelijke afdeling bestaat (op aandringen trouwens van het Congolese middenveld) en dat er effectief ook agenten worden uitgestuurd om in het kader van deze wet op te treden, dan is het in naam van de bescherming van de vrouw de rechten van deze zelfde vrouw zo met de voeten treden, een knap staaltje van Congolese New Speak! En jammer genoeg geen uitzondering, kijk maar naar de vele gevallen van het geweld op vrouwen in het Oosten, door soldaten die verondersteld worden de bevolking te beschermen...
Als ik nog ooit in zo'n situatie terecht kom: nog meer op mijn rechten staan, vragen dat de anderen zich ook duidelijker kenbaar maken, nog meer van m'n oren maken. Het is een simpele strategie: intimidatie moet je bestrijden met tegen-intimidatie. Vraag is wie uiteindelijk het sterkst staat, dat zal van situatie tot situatie afhangen. Genoeg unités op en interessante nummers in je telefoons hebben staan is in ieder geval een troef...
Enfin, al bij al ben ik weer een interessante ervaring – en een stoer blogverhaal – rijker :-) Het was een incident dat gelukkig goed afgelopen is en waaruit ik interessante lessen kan trekken. Wat me – naast de hele gebeurtenis natuurlijk – die avond vooral trof, was een detail op de terugweg naar huis. Eens vrijgelaten, nemen we een taxibusje terug naar het centrum. De sfeer in zo'n busje is over het algemeen zeer gemoedelijk. De passagiers zijn meestal aangenaam verrast als een muzungu (die ze eerder met grote jeeps associëren) instapt. Die sfeer doet me goed, brengt me tot rust. Ik betaal de receveur - die aan haltes passagiers moet ronselen en vervolgens het ritgeld moet innen - 500 FC voor het traject Bel Air – Ville, 2 personen. Eventjes later rijkt hij mij 100 FC aan, met commentaar in het Swahili. Ik begrijp totaal niet wat hij zegt, maar interpreteer dit als dat hij dit wil wisselen. Mijn medepassagiers hebben het misverstand al snel door en barsten in lachen uit. Het is pas als Jolie me duidelijk maakt dat hij me die 100 FC wil teruggeven, dat ik begrijp dat ik teveel heb betaald voor de rit en dat de receveur zo eerlijk is om mij het verschil terug te betalen.
100 FC, dat is 0,08 €. Ik vraag me af hoeveel de 'beschermHEREN' van de vrouw gehoopt hadden uit m'n zakken te kunnen kloppen.
En tout cas: op het vlak van integriteit is de voorlopige score Police – Receveur 0-1.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten